اقتصاد ایران و جوشش از درون

امریکا از برجام خارج شد تا با وارد کردنِ فشار اقتصادی بیشتر، ایران را مجدداً پای میز مذاکره نشانده و از کشورمان امتیازات بیشتری بگیرد. در کنار راهبرد فشار حداکثری در حوزه‌ی اقتصاد (رساندن صادرات نفت ایران به صفر، کاهش ارزش پول ملّی، افزایش تورم و ایزوله کردن اقتصاد ایران)، ترامپ -رئیس‌جمهور امریکا- هر از گاهی از جنگ نیز صحبت می‌کرد تا با ایجاد رعب در افکار عمومی، دولت‌مردان را مجبور به مذاکره‌ی مجدد کند. در چنین شرایطی بود که رهبر معظم انقلاب راهبرد «نه جنگ، نه مذاکره» را مطرح کردند. راهبرد هوشمندانه‌ای که بر «اقتصاد مقاومتی» مبتنی بود. حال سؤال اینجاست که آیا این راهبرد، جواب داده است؟! در این گزارش، نتایج اقتصادی راهبرد مقاومت را بررسی می‌کنیم.

ارز، در کانال ۱۱ هزار تومان
پس از خروج امریکا از برجام، شاهد افزایش نرخ ارز تا مرز ۲۰ هزار تومان بودیم. آن روز‌ها بر اثر اظهارنظر‌های نسنجیده برخی صاحب‌نظران اقتصادی و مسئولین نیز در کنار دستگاه تبلیغاتی-رسانه‌ای امریکا، جوری القاء می‌شد که گویا این روند ادامه خواهد داشت و به‌زودی، دلار حتی مرز ۴۰ هزار تومان را نیز رد خواهد کرد. البته این رؤیا به وقوع نپیوست و با تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی و همچنین تغییر رویه مسئولین در اظهارنظر‌ها و البته با حضور قدرتمندانه‌ی بانک مرکزی در بازار ارز، نرخ دلار کنترل شد و به کانال ۱۲ یا ۱۳ هزار تومان برگشت و در همین محدوده، ثبات پیدا کرد.
در چند ماه گذشته، با انهدام پهپاد آمریکایی توسط ایران و همچنین توقیف کشتی انگلیسی در دریای عمان، انتظار می‌رفت نرخ ارز مجدداً افزایش پیدا کند، اما چنین نشد؛ بلکه به‌عکس، دلار به کانال ۱۱ هزار تومان برگشت و هفته‌ی آخر تیرماه در این کانال ماند. دو ماه پیش این ابهام وجود داشت که آیا نرخ ارز به ۱۲ هزار تومان بازمی‌گردد یا خیر؟! این در حالی است که اکنون نرخ ارز نه‌تن‌ها در کانال ۱۱ هزار تومان تثبیت‌شده، بلکه در روز‌های پیش به مرز ورود به کانال ۱۰ هزار تومان نیز نزدیک شد و تا زمان نگارش این گزارش، ۱۱۳۰۰ تومان است.

تورم، در منطقه‌ی امن
علاوه بر نرخ ارز، شاخص تورم نیز در ماه اخیر بهبودیافته است. نرخ تورم ماهانه در مردادماه سال جاری رکورد کاهشی ثبت کرد. آمار‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه در دومین ماه تابستان به رقم ۶/ ۰ درصد رسیده که این رقم کمترین میزان از ابتدای سال ۹۷ بوده است. این دومین بار است که در سال جاری نرخ تورم ماهانه به زیر یک درصد رسیده است. کارشناسان معتقدند نرخ تورم ماهانه زیر سطح ۸/ ۰ درصد می‌تواند یک محدوده امن برای تورم محسوب شود؛ زیرا با تکرار این رقم در یک سال کمتر از ۱۰ درصد به میزان شاخص بهای مصرف‌کننده افزوده خواهد شد.
با توجه به تغییر انتظارات تورمی در ماه‌های اخیر، تحقق این روند در ماه‌های آتی دور از ذهن نخواهد بود. علاوه بر این، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز با کاهش ۴/ ۶ واحد درصدی در مردادماه به سطح ۶/ ۴۱ درصد رسیده و این میزان کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه در دهه ۹۰ سابقه نداشته است. این کاهش نرخ تورم، اگر استمرار پیدا کند، منجر به کاهش نرخ تورم سالانه نیز خواهد شد. ثبات نرخ تورم نیز به ثبات اقتصاد خواهد انجامید که از شروط لازم رشد اقتصادی است.

استمرار فروش نفت
علاوه بر کنترل نرخ ارز و تورم، دولت توانسته به‌رغم خواست آمریکایی‌ها و با همه‌ی بدقولی‌های اروپایی‌ها فروش نفت خود را حفظ کند. رویترز طی گزارشی نوشت علی‌رغم تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران، جمهوری اسلامی همچنان ماهانه نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار از فروش محصولات نفتی درآمد دارد. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران نیز گفته است: «صادرات محصولات ایران در ماه آگوست به بالاترین میزان رسیده است... در صادرات این محصولات ما مشکلی نداریم».
همچنین خبرگزاری پلاتس از افزایش ۴.۷ درصدی واردات نفت خام چین از ایران در ماه جولای به نسبت ماه گذشته خبر داده است. اداره گمرک چین، آمار‌های خود را به متریک تن منتشر می‌کند. صادرات نفت ایران به چین بر مبنای متریک تن، نسبت به ماه ژوئن ۸.۲ درصد افزایش‌یافته و به ۹۲۶ هزار و ۱۱۹ متریک تن رسیده است. این افزایش ماهانه در حالی صورت گرفته است که آمریکا به معافیت‌های واردات نفت ایران در دوم ماه می‌پایان داده بود.

افق روشن تجارت خارجی
علاوه بر اینکه صادرات نفت، اکنون بر خلاف خواست آمریکایی‌ها میسر است، خبر‌های نیز حاکی از تسهیل بیشتر شرایط تجارت خارجی ایران در روز‌های آتی دارد. رضا اردکانیان -وزیر نیرو- در برنامه‌ی تلویزیونی نگاه یک از ابلاغ قانون پیوستن ایران به اتحادیه‌ی اقتصادی اوراسیا خبر داده است؛ اقدامی که با توجه به بازار ۱۹۰ میلیون نفری کشور‌های عضو این اتحادیه، برای اقتصاد ایران اهمیت بالایی دارد. این قانون از ۸ آبان‌ماه باید عملیاتی شود. همچنین خبر نهایی شدن توافق تهاتر تجاری با هند تا پایان سال ۲۰۱۹ که توسط سفیر ین کشور اعلام شد و اتصال سیستم بانکی ایران و روسیه در آینده‌ای نزدیک، حاکی از آن است که در آینده دور زدن تحریم‌ها آسان‌تر خواهد شد و اقتصاد ایران با گشایش‌های تجاری بیشتری مواجه خواهد بود.
دست برتر ایران؛ نتیجه‌ی راهبرد مقاومت
بنابراین همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، علیرغم میل آمریکایی‌ها ایران فروش نفت خود را حفظ کرده، با اقدامات متعدد جلوی منزوی شدن توسط امریکا را گرفته و توانسته از طریق کنترل نرخ ارز و تورم، ثبات نسبی اقتصادی ایجاد کند. البته در سال ۱۳۹۷، اقتصاد ایران فشار‌هایی را تحمل کرد، ولی رخداد‌های مثبتی که ذکر شد، نشان از آن دارند که توان آمریکایی‌ها در اعمال فشار بیشتر به اقتصاد ایران به پایان رسیده، راهبرد مقاومت جواب داده و به همین خاطر این ایران است که برای بازگرداندن امریکا و اروپا به برجام، گام سوم کاهش تعهدات برجامی خود را اجرا می‌کند و دست برتر را دارد.